Bereziki aipatzekoa da pediatrian dagoen hutsunea: nahiz eta euskaraz jakiteko beharra ezarria daukaten postu gehienek, gaur egun horietako askotan daude euskaraz ez dakiten langileak.
UEMAko kide diren 101 udalerrietako osasun zerbitzu publikoetako datuak behatu, aztertu eta herritarren hizkuntza eskubideak zenbateraino bermatzen diren neurtu du UEMAk, eta egindako lanaren emaitza txosten mardulean bildu eta argitaratu du: UEMAko herrien osasun-zerbitzua. Osasun-langileen euskara-gaitasunaren azterketa. UEMAko udalerrietan hamar osasun-langiletik hiruk ez daukate euskara-maila egiaztatuta —Osakidetzan % 19k eta Osasunbidean % 75ek—. Areago, ospitaleetan, langileen bi herenek ez daukate euskara-gaitasuna egiaztatuta —Osakidetzan % 57k eta Osasunbidean % 99k—. Hamarkada hauetan pauso handiak eman diren arren langile euskaldunen kopurua areagotzen, hizkuntza-eskakizunak egituraz urratzen dira oraindik. Bereziki aipatzekoa da pediatrian dagoen hutsunea: nahiz eta euskaraz jakiteko beharra ezarria daukaten postu gehienek, gaur egun horietako askotan daude euskaraz ez dakiten langileak.
ONDORIO NAGUSIAK
UEMAko udalerrietako bizilagunei osasun-zerbitzua ematen dieten eremu guztiak aztertu ditu UEMAk: mankomunitateko kide diren 101 herrietako osasun-etxeak, beste herri batzuetako osasun-zentroak eta erreferentziazko ospitaleak. Guztia behatuta, bost ondorio nagusitan laburtu du egoera txostenean.
- Eboluzio argirik ez. Aurreko urteetan ere egin ditu antzeko azterketak UEMAk, nahiz eta datuak ez diren zuzenean alderagarriak —batetik, UEMA hedatzearen ondorioz herri gehiago sartu direlako aurtengo azterketan, eta, bestetik, aurten aurrekoetan baino datu zehatzagoak eskuratu direlako—. Hala ere, udalerriz udalerriko emaitzak aintzat hartuta, esan daiteke urteotan ez dela aurrerapauso esanguratsurik izan langileen ezagutza aldetik.
- Sareak. Hutsuneak egiturazkoak dira osasun-zerbitzuan oro har, baina oso alde handiak daude Osakidetzaren eta Osasunbidearen artean: Osakidetzan, UEMAko udalerrietako lanpostu gehienek ezarria dute euskaraz jakiteko betekizuna, baina Osasunbidean postuen herenek dute betebeharra. UEMAko udalerrietatik kanpo txikiagoa da euskaraz jakin beharreko lanpostuen ehunekoa, baina aldea handia da bi sareen artean: erietxeetan, Osakidetzan postuen ia erdietan behar da euskaraz jakitea; Osasunbidean, % 1ean ere ez. Azken bi urteetan Osakidetzan nabarmen handitu da derrigortasunen kopurua erietxeetan.
- Eskakizunak betetzea. Postuen eskakizunetatik harago, bereziki erreparatzekoak dira hizkuntza-gaitasuna egiaztatzeari buruzko datuak; alegia, benetan zenbat langile diren gai euskaraz ere zerbitzua emateko. Hutsuneak agerikoak dira: UEMAko udalerrietan hamar osasun-langiletik hiruk ez daukate euskara-maila egiaztatuta —Osakidetzan % 19k eta Osasunbidean % 75ek—; areago, ospitaleetan, langileen bi herenek ez daukate euskara-gaitasuna egiaztatuta —Osakidetzan % 57k eta Osasunbidean % 99k—. Hamarkada hauetan pauso handiak eman dira langile euskaldunen kopurua areagotzen, batez ere Osakidetzan, baina bistakoa da oraindik hizkuntza-eskakizunak egituraz urratzen direla. Bereziki aipatzekoa da pediatrian dagoen hutsunea: nahiz eta euskaraz jakiteko beharra ezarria daukaten postu gehienek, horietako askotan daude euskaraz ez dakiten langileak.
- Hutsuneak eta ordezkapenak. Osasun-zerbitzuan gorabehera handiak izan dira azken urteotan, profesionalen faltak eraginda: postu batzuk hutsik daude denbora luzez, eta beste askotan izan dituzte aldizkako arazoak, profesionalen opor-garaian edo gaixoaldian. UEMAko udalerri askotan daude postuak hutsik, bereziki pediatrian. Arazo larria da hori, eta bideratu beharrekoa: udalerri euskaldunen garapenerako ezinbestekoa da, izan ere, zerbitzu publikoak bermatzea. Baina lanpostuak beteta egotetik harago, gogoan hartu behar dira hizkuntza-eskubideak ere: herritarrek eskubidea dute osasun-langileekin eurek hautatutako hizkuntza ofizialean jarduteko. Hots, profesional gabeziaren testuingurua ez litzatekeela baliatu beharko hizkuntza-eskubideak bigarren mailan uzteko: erakundeen obligazioa da eskubide horiek bermatzea.
- Egiturazko erabakiak. Herritarren hizkuntza-eskubideak bermatzeko eta euskarazko arreta eman ahal izateko, ezinbestekoa da egiturazko neurri gehiago hartzea. Lehenik, profesional faltaren aurrean, ezinbestekoa da etorkizuneko osasun-langileak euskaraz trebatzeko neurriak hartzea unibertsitateetan: hori da oinarrizko zimendua, eta hutsune esanguratsuak daude. Bigarrenik, egungo egoeran, euskarazko zerbitzua eskaintzeko sistemak egituratu behar dira, besteak beste, euskarazko arreta emateko zirkuituen bidez; Nafarroan, aurreko pausoa ere falta da, lanpostu gehien-gehienetan ez baita euskaraz jakitea eskatzen ere. Hirugarrenik, erabileran eragiteko irizpideak: azterketa honetan gaitasunari erreparatu zaio, langileek egiaztatutako gaitasunari, baina hortik haragoko neurriak behar dira erabileran eragiteko: langileek segitu beharreko hizkuntza-irizpideak.
